رود ارس؛ جاذبه گردشگری زیبای آذربایجان شرقی - مجله خزرکوه

تاریخچه رود ارس:

سلام به تمامی مسافران عزیز.... در تور گردشگری و دیدنی های آذربایجان شرقی میخواهیم به جلفا سفر کنیم. به تماشای رود ارس بنشینیم و از دیدنی های آن لذت ببریم. پس خواهشمندم سوار اتوبوس شوید.

اگر همگی موافق هستید تا رسیدن به رود ارس درباره تاریخچه، جاذبه های گردشگری و .... این رود با هم صحبت کنیم.

پس حالا که همگی موافق هستید، بحث را با تاریخچه ارس آغاز میکنیم.

جالب است بدانید که حافظ شیرازی درباره رود ارس میگوید:

ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس **** بوسه زن بر خاک آن وادی و مشکین کن نفس

این رود در آذربایجان شرقی قرار گرفته و به دلیل موقعیت جغرافیایی خوب آن از اهمیت بالایی برخوردار است و در سال 1813 در عهدنامه گلستان به عنوان مرز ایران و روسیه انتخاب شد که مناطق شمالی رود ارس به دست روس ها افتاد.

این رود از دو شاخه مجزا سرچشمه گرفته است. یکی از ارتفاعات ترکیه موسوم به مین گول داغ یا بین گل داغ(هزار برکه) با ارتفاع 3152 متر در جنوب ارزروم نزدیک سرچشمه فرات که ابتدا به طرف شمال غربی و بعد به طرف شمال شرقی به راه می افتد و از جنوب و مشرق و شمال شرق کوهی به نام پالان دوکن با ارتفاع 3135 متر که در جنوب ارزروم واقع است، میگذرد و پس از گذشتن از مشرق حسن قلعه به طرف مشرق به جریان می افتد و از جنوب ارتفاعات قارص و شمال کوه های آرارات عظیم با جذب شاخه های متعدد جریان خود را ادامه و وارد جلگه ایروان در خاک ارمنستان شوروری میگردد.

شاخه دیگر آن از ارمنستان شوروی سرچشمه میگیرد و در نهایت این دو شاخه در محل معروف زنگنه در شمال غربی ایران که مرز مشترک ایران و شوروی و ترکیه است به هم می پیوندند.

آب این رودخانه به غیر از فصل پائیز همواره گل آلود و قرمز رنگ و نام قدیم این رودخانه آراسک میباشد. جالب اینجاست که نام این رود به زبان اذربایجانی آراز چای یا آراس چای و در منابع یونانی و اروپایی به آراکس، آراکسس یا ارکسس شناخته میگردد.

از داخل ایران نیز رودخانه های متعددی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به ارس میپوندند که بعضی از این روخانه ها، دائمی و بعضی دیگر فصلی هستند.

نام این رودها عبارت است از :

رود ماکو یا زنگمار

آق چای

دوزال چای

رود اشتبین

کلیبر

قره سو یا دره رود

با این تفاسیر رود ارس را میتوان به عنوان پرآب ترین و خطرناک ترین رودهای آذربایجان معرفی کرد.

سدها و پل های رود ارس را باهم بشناسیم

حالا میخواهم درباره پل های این رود با شما صحبت کنم. این رود بخاطر اهمیت تجاری که داشت در طول تاریخ مورد استفاده قوای مهاجم و لشگریان متخاصم به طور متوالی از این سوی رودخانه به آن سوی روخانه و بالعکس بود. به همین خاطر جز پل خداآفرین از دیگر پلها آثاری نیست و پلهای دیگر تازه سازند.

چنانکه مرآت بلدان در اینباره مینویسد:

من خود در شعبان 1270 که به ماموریت پاریس میرفتم از روی رود ارس جلفا گذشتم و چون اوایل زمستان بود، آب رودخانه قسمتی منجمد بود که از روی یخ عبور کردم و در مراجعت در شعبان 1273 که اواخر پاییز بود و آب یخ ننموده بود با کرجی عبور کردم.

بعدها با همکاری ایران و شوروی در ناحیه ای به نام پلدشت سد ارس برای مدیریت و استفاده بهینه از حجم رود ارس در مصارف شهری و ... بنا شد.

علاوه بر سد، پل های بسیاری روی رود ارس ساخته شده که معروف ترین آنها عبات اند از : پل بیله سوار مغان، پل چوبی، پل مور دوز، پل راه آهن جلفا، پل اصلاندوز و پل مواصلاتی پلدشت.

آشنایی بیشتر با بعضی از پل ها:

خب مسافران اجازه دهید تا اینجا یک نظرسنجی از شما داشته باشم که آیا بحث رو ادامه دهم یا نه؟ اگر همه موافق به ادامه موضوع هستید، یک تشویق بفرمایید.

به به، به این همه انرژی؛ پس من هم ادامه بحثم را با توضیحاتی درباره بعضی پل ها ادامه میدهم.

پل خدا آفرین

پل های خداآفرین یا پل های حسرت یکی از ابتدایی ترین و مهم ترین پل هایی است که در شهرستان خداآفرین بنا شد . این دو پل که یکی از آن ها شکسته و دیگری سالم است، در نقطه صفر مرزی ایران و جمهوری آذربایجان و به فاصله صد متر از یکدیگر واقع شده اند. این پلها را به عنوان قدیمی ترین پلهای رود ارس میدانند به طوریکه حمدالله مستوفی در نزهة القلوب بنای آن را به بکربن عبدالله یکی از صحابه های حضرت رسول اکرم نسبت میدهد که به سال 15 هجری برمیگردد.

پل های جلفا

در جلفا بر روی این رود دوپل وجود دارد که یکی پل آهنی معلق است که خط آهن آذربایجان به قفقاز از روی این پل میگذرد و در مشرق شهر جلفا واقع شده است. پل دیگر در جلفا، پلی است که مسافران و اتومبیلهای باری و سواری هنگام رفت و آمد از آن میگذرند.

پل پلدشت

این پل در مرز ایران و نخجوان ساخته شده و پل نسبتا عظیمی است که دروازه های آن همواره بسته و فقط در مواقع ضروری مانند تردد مامورین یا مهمانان دولت ها با اجازه قبلی بازوبسته میگردد. جالب است بدانید که قسمتی از آن هنگام طغیان رود ارس در سال 1331 خراب شد که بعدا بازسازی گشت.

جاذبه های دیدنی رودخانه ارس:

از دیگر جاذبه های رودخانه ارس میتوان به بناهای تاریخی در جوار آن و همچنین کلیساهای ارامنه که در مجاورت رود مرزی ارس ساخته شده، اشاره نمود.

اقلیم مناسب این رود، به زیستگاهی برای گونه های نادر حیوانات، گیاهان و پرندگان نیز تبدیل شده تا به زیبایی خود بیفزاید.

یکی دیگر از جاذبه های این رودخانه، دریاچه مصنوعی ارس در منطقه جلفاست که در پشت سد ارس ایجاد شده و بین دو کشور ایران و آذربایجان واقع شده است. آب این دریاچه شیرین و براساس تحقیقات علمی بر بیولوژی و اکوسیستم، محیط آن سرشار از بیوژن است و این یعنی، زنجیره های غذایی مختلفی از پلانگتون ها گرفته تا انواع ماهی ها و آبزیان دیگر در این دریاچه دیده می گردد.

جاذبه ها به اینجا ختم نمیگردد؛ در فصل های خاصی از سال رود ارس به مکانی برای ماهیگیری گردشگران و افراد بومی تبدیل میگردد. ماهی های این رود بیش از 10 گونه مختلف هستند که از این میان 6 گونه نسبت به انواع دیگر عظیم تر هستند. از جمله گونه های آبزیان غالب این دریاچه می توان به کپور، سیاه ماهی، آمور، صوف، بیکت، زودپر، ماش و فیتوفاگ اشاره نمود.

کلام آخر:

خب مسافران عزیز به مکان جذاب و دیدنی رود ارس نزدیک میشویم. امیدوارم که از سفر امروز لذت ببرید. اما به عنوان آخرین حرف در این سفر میخواهم بگویم: این رود در بستر خود 805 جزیره مختلف دارد که خالی از سکنه می باشند. از این تعداد بر اساس قرارداد مرزی که امضا شد، 427 جزیره متعلق به ایران و 382 جزیره دیگر به خاک شوروی یا آذربایجان کنونی تعلق دارد.

از جزایر رود ارس می توان به پیرواتلر، بویدوز، خرامه، کثیری و قره باغ اشاره نمود که دارای مراتع مناسب وزیبا برای حیوانات است. اما بهترین زمان بازدید از این رود فصل بهار و تابستان است. پس خشنود باشید که بهترین فصل را برای سفر انتخاب نموده اید. خب مسافران عزیز رسیدیم. امیدوارم صحبت های من در طی این جهت برایتان جذاب بوده باشد. روز خوبی داشته باشید.