مروری بر سالهای اولیه بازار بورس در ایران - مجله خزرکوه

مطالعات اولیه درباره تأسیس بورس در ایران، به سال 1315هجری شمسی برمی شود. در این سال، فردی بلژیکی به نام ران لوترفِلد پس از انجام مطالعات گسترده درباره تأسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد، اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملاً موضوع بررسی و تأسیس بورس در ایران بیش از 25سال به تأخیر افتاد.

در سال 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد

بالاخره در سال 1341، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور کنندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت نامه اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد. در اواخر همان سال یعنی سال 41، هیئتی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیر کل این بورس برای مشارکت در راه اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره پس از چهار سال، در سال 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد. حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار، در پانزدهم بهمن ماه سال 1346، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگ ترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می رفت، به طور رسمـی فعالیت خود را آغاز کـرد.

سابقه 47 ساله بورس در ایران

بورس اوج و فرودهای بسیار زیادی را تجربه کرده است. از سال 1346 تا 1357، تعداد شرکت ها و موسسه های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از 10 بنگاه اقتصادی با سرمایه 2/6 میلیارد ریال به 142 شرکت با بیش از 308 میلیارد ریال افزایش یافت . با پیروزی انقلاب اسلامی تعداد شرکت های پذیرفته شده از 105 شرکت به 56 شرکت تقلیل یافت . علت این امر، تملک بسیاری از بنگاه های اقتصادی توسط دولت بوده است.(در اثر ملی شدن بانک ها، بیمه و برخی صنایع کشور، تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شدند) رکود شدید بازار بورس در طی هشت سال جنگ تحمیلی نیز از وقایع مهم بورس ایران محسوب می شود

تحولات بازار بورس در دهه 80

آغاز دوره زمانی چهارم در بورس ایران همزمان با رونق و شکوفایی این بازار در سال 1383 رخ داد. اگرچه بورس ایران در تاریخ فعالیت خود، همواره فراز و فرودهای بسیار زیادی را داشته است، اما به جرات می توان گفت که یکی از مهم ترین تحولات تاریخ بورس در ایران، تصویب قانون جدیدی تحت عنوان قانون بازار اوراق بهادار در اول آذر سال 1384 بود که با رفع برخی نارسایی ها و نواقص موجود در قانون اولیه، زمینه توسعه گسترده بورس در کشورمان را فراهم کرد

براساس این قانون، بخش نظارتی بورس از بخش های عملیاتی آن تفکیک شد، به این معنا که سازمانی به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتی بازار سرمایه ایران تشکیل شد. راه اندازی سامانه معاملات آنلاین در سال 1389 نیز نقطه عطف دیگری در گسترش معاملات بورس ایران، چه از نظر ارزش معاملات و چه از نظر فراگیر بودن در جامعه بود. لازم به ذکر است سازمان بورس که خود تحت نظارت شورایی به اسم شورای عالی بورس فعالیت می کند، وظایف متعددی دارد که یکی از مهمترین وظایف آن، تأسیس و نظارت بر عملکرد بورس های مختلف است

در حال حاضر، چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می کنند:

.بورس اوراق بهادار تهران که در آن،سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت خریدوفروش می شود.

فرا بورس ایران که در آنجا هم سهام شرکت هایی که بنا به دلایلی پیروز به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی شوند، مورد دادوستد .قرار می گیرد.

بورس کالای ایران که در آن انواع کالاها مانند محصولات پتروشیمی، فلزات، محصولات کشاورزی و قراردادهای آینده سکه و... خریدوفروش می شود.

در نهایت بورس انرژی که به تازگی تأسیس شده و در آن، حامل های انرژی با موضوع برق، به عنوان یکی از مهم ترین حامل های انرژی، خرید و فروش شود.