موزه فرش باکو با ساختمانی جالب ؛ اولین موزه فرش دنیا، عکس - مجله خزرکوه

تاریخچه موزه فرش باکو

ورودی موزه فرش باکو که با فرش قرمز پوشانده شده

در بین قرن های 13 تا 14 کالاهای قالی، صنایع دستی و محصولات زیادی در زمینه این هنر از آذربایجان به کشور های اروپایی دیگر صادر می شد. این محصولات توجه بسیاری از مصوران اروپایی را به خود جلب کرد تا جایی که نقاشان زیادی در پس زمینه نقاشی هایشان از طرح های این قالی ها استفاده کردند.

به طور مثال نقاش معروف هلندی هانس مملینگ در اثر (مریم با نوزاد خود) از نقوش ظریف و تزئینات لطیف آن در نقاشی استفاده کرد تا نظر مردم را به سمت این تابلو جذب کند.

در پی این اتفاقات که افراد زیادی به قالی ها و نقش های رو آن ها ابراز علاقه کردند دستور ساخت این موزه از سمت شورای وزیران جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی مورخ 13 مارس سال 67 و به وسیله دستور شماره 130 صادر شد. نام این موزه بر گرفته از نام طراح معروف فرش، یعنی لطیف کریموف است.

لطیف کریموف دانشمند برجسته، هنرمند و معلم اهل آذربایجان است که تعدادی از آثار او در موزه به چشم می خورد.

نام این موزه از سال 67 تا اکنون سه مرتبه تغییر نموده. در ابتدا یعنی از سال 67 تا 93 با نام موزه دولتی قالی و هنر کاربردی مردمی آذربایجان شناخته می شده. این نام در سال 93 تغییر کرد و تا سال 2014 به نام لطیف کریموف ثبت شد. در پایان این نام هم تغییر کرد و از سال 2014 موزه فرش جمهوری آذربایجان نامیده شد.

یک شعبه از این موزه در شهر شوشا هم وجود داشت که در سال 1992 در زمان تسخیر قره باغ کوهستانی به وسیله ارمنستان بسته شد و فعالیتش را از دست داد، اما این موزه کارش را در باکو و در موزه این شهر ادامه داد.

متاسفانه در جریان این حملات تنها بخشی از آثار موزه نجات یافتند و مدیر موزه تنها پیروز به خارج کردن 600 اثر شد. این آثار در موزه فرش آذربایجان با نام فرهنگ سوخته به نمایش گذاشته شده است.

آثار موجود در موزه فرش باکو

در ابتدای دوران تاسیس این موزه، به طور اختصاصی آثار مربوط به هنر قالی بافی نمایش داده می شد، زیرا هدف اصلی از ایجاد این موزه ثبت قالی آذربایجانی به اسم جزوی از میراث فرهنگی ملی و حفاظت از آن بود.

اما امروزه در این موزه آثاری به غیر از قالی هم به چشم می خورد. این موزه دارای مجموعه ای بی نظیر از 14 هزار شی گران بها و ارزشمند است که به هفت مجموعه کلی تقسیم بندی می شوند.

این مجموعه ها عبارت اند از : مجموعه فرش های مسطح، مجموعه فرش های کرک دار، مجموعه محصولات فرشی، مجموعه بافته ها و لباس های محلی، مجموعه ظروف فلزی، مجموعه زیور آلات، مجموعه ظروف سرامیکی، شیشه ای، چوبی و کاغذی.

به طور کلی این موزه شامل 10.000 نمونه اثر فلزی و سرامیکی مربوط به قرن 14، فرش ها و قالی هایی از قرن 17 تا 20، جواهراتی از عصر برنز، لباس های ملی و طرح های گلدوزی سنتی و بعلاوه آثار هنری مدرن می باشد.

در طول تاریخ مردم آذربایجان نمونه های هنری با ارزشی همچو پالاس، جاجیم، گلیم، شدّه، زیلو، وِرنی و سوماخ پدید آوردند که امروزه در نمایشگاه موزه فرش باکو به نمایش در آمده اند و مورد استقبال افراد داخلی و خارجی قرار گرفته اند.

موزه فرش باکو در کنار فرش ها و قالیچه ها دارای گنجینه ای از زیور آلات فلزی گرانبها، اسلحه های سرد، اشیای سینی، کاغذی، شیشه ای، درختی و بعلاوه سنگی هم هست. یکی از ویژگی های خاص و خاطره انگیز در این موزه امکان عکس گرفتن درون آن حین پوشیدن لباس های محلی آذربایجانی است.

موزه فرش آذربایجان بعلاوه میزبان برگزاری دوره های آموزشی و سخنرانی های عمومی در رابطه با فرش و هنر های کاربردی می باشد.

علاوه بر این در ساختمان موزه، یک کتاب فروشی با ارائه کتاب های مربوط به صنایع دستی و هنر فرش آذربایجان به چشم می خورد. بعلاوه موزه فرش باکو تا به امروز چندین نمایشگاه در زمینه هنر فرش و قالی بافی در کشور هایی مانند ، ژاپن فرانسه، آلمان، انگلیس و هلند برگزار نموده است.

اگرچه از زمان تاسیس این موزه تنها حدود 50 سال می گذرد، اما تا کنون، انواع مختلفی از فرش ها و قالی های مدرن و باستانی از سرتاسر آذربایجان و دیگر کشورها جمع آوری شده و برای دیده شدن در موزه فرش، بر اساس طرح و گونه دسته بندی شده اند.

به سبب همین اتفاق است که موزه فرش باکو بزرگترین کلکسیون فرش در جهان می باشد، که به صورت اختصاصی به نمایش فرش ها و قالی ها پرداخته است.

قدمت آثار موجود در موزه

قدمت بعضی از آثار موجود در موزه فرش باکو به قرن 12 هم می رسد!

طبق یافته هایی که از کاوش های باستانی به دست آمده اند، هنر قالی بافی در قلمروی آذربایجان از دوران عصر برنز (دو هزار سال قبل از میلاد) موجود بوده است.

مورخان باستانی چون هرودوت، کلودالیان و کسنوفون، بعلاوه تاریخ دانان عربی قرون وسطی و نظامی گنجوی (قرن 12) و خاقانی (قرن 12) ، شاعران آذربایجانی گزارش های زیادی در خصوص قالی آذربایجانی مطرح نموده اند.

بسیاری از طرح های مدرن و بعلاوه سنتی موجود در موزه فرش آذربایجان در یونسکو به ثبت رسیده اند.

ساختمان موزه فرش آذربایجان

ساختمان موزه فرش باکو واقع در باکوی اذربایجان که به شکل فرش درست شده است

این موزه در سال 1967 در محل مسجد جامع باکو، که در ایچری قرار گرفته است، تاسیس شد. تاریخچه ساخت این مسجد به قرن 15 مربوط می گردد، اما در قرن 19 بازسازی و بازسازی شد.

بعد از این که در سال 1992 اتحادیه جماهیر شوروی سرنگون شد، این موزه فرش به ساختمان موزه لنین منتقل شد. سپس در سال 2014 محتویات این موزه به ساختمان اصلی آن در پارک ساحلی وهم کوچک باکو که در کنار دریای خزر قرار گرفته است و به شکل خارق العاده ای طراحی شده منتقل شد.

می توان گفت جالب ترین موضوع در ارتباط با این موزه نمای بیرونی ساختمان است. این ساختمان به شکل یک قالی لوله شده ساخته شده که کاملا با محتوای درون این ساختمان هم خوانی دارد و منحصر به فرد است، این بنا در سال 2008 تکمیل شد و در سال 2014 افتتاح شد.

فروشگاه صنایع دستی موزه فرش باکو

درون موزه فرش باکو فروشگاهی وجود دارد که مراجعان هم می توانند از آن خرید نمایند

در اغلب موزه ها فقط این امکان وجود دارد که شما به تماشای آثار باستانی و ارزشمند بپردازید اما موزه فرش باکو با دیگر موزه ها فرق دارد و فروشگاهی را برای خرید صنایع دستی به خود اختصاص داده است.

امکان خرید فرش، از موزه فرش آذربایجان هم وجود دارد اما این اتفاق آنچنان مورد توجه ایرانیان قرار نمی گیرد، زیرا حمل و نقل آن از باکو به ایران مشکل است و مهم ترین علت آن این است که در ایران فرش های با کیفیت تر و زیباتری فراوری می شوند که ممکن است از لحاظ قیمتی هم به صرفه تر باشند.