سیر نزولی انتشار کربن، مانع از ثبت یک رکورد بالای دیگر نشد - مجله خزرکوه

مصرف زغال سنگ در ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا به طرز چشمگیری کاهش یافته و انرژی تنوپذیر رو به افزایش است. با این حال، سیر صعودی مصرف گاز طبیعی و نفت در سال 2019 باعث شد برای سومین سال پیاپی، انتشار دی اکسید کربن در دنیا افزایش پیدا کند. قطارِ در حال حرکت تغییرات اقلیمی به زودی از مرحله مهمی عبور خواهد کرد و انتشار دنیای دی اکسید کربن حاصل از سوخت های فسیلی، باز هم رکورد نوی به ثبت خواهد رساند.

بر اساس برآوردهای نو پروژه کربن دنیای که از طریق دانشمند دانشگاه استنفورد، راک جکسون (Rob Jackson)، انجام شده است، با توجه به افزایش مصرف گاز طبیعی و نفت انتظار می رود، سطح دی اکسید کربن سال جاری به 37 میلیارد تن برسد. یافته این دانشمندان در قالب سه مقاله منتشر شده است.

اگرچه مقدار رشد تولید گازهای گلخانه ای کندتر از دو سال گذشته شده است، اما پژوهشگران هشدار می دهند که سیر صعودی انتشار گازهای گلخانه ای تا سال 2030 ادامه خواهد یافت، مگر آنکه سیاست های ملی انرژی، حمل ونقل و صنعت به طور چشمگیری تغییر کند. راک جکسون، استاد دانش سیستم زمین در دانشکده علوم زمین، انرژی و محیط زیست دانشگاه استنفورد، می گوید:

وقتی کاهش فرایند انتشار گازهای گلخانه ای نسبت به سال گذشته، را یک خبر خوب می دانیم، به این معنا است که به کمک نیاز داریم. واقعاً چه زمانی، انتشار این گازها متوقف خواهد شد؟

پیش بینی های نو در حالی مطرح می شود که نشست بین المللی مذاکره کنندگان در مادرید به مناسبت بیست وپنجمین کنفرانس چارچوب پیمان نامه سازمان ملل در تغییرات اقلیمی در حال برگزاری است. پروفسور جکسون و همکارانش اعلام کرده اند که سیاست گذاران، کار را برای آن ها سخت کرده اند. این دانشمندان تخمین می زنند، انتشار دنیای دی اکسید کربن ناشی از منابع سوخت فسیلی که تقریباً 90 درصد از کل مقدار تولید گازهای گلخانه ای حاصل از فعالیت های انسانی را تشکیل می دهد، نسبت به سال 2018 معادل 0.6 درصد افزایش داشته باشد. در حالی که این افزایش در سال گذشته معادل 2.1 درصد و در سال 2017، 1.5 درصد بود.

بر اساس پژوهش این دانشمندان، بارقه های امیدی که به خاطر کاهش قابل توجه مصرف زغال سنگ در کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا شکل گرفته بود، تحت الشعاع افزایش مصرف گاز طبیعی و نفت در سراسر دنیا قرار گرفته است. سرانه انتشار این گازها در کشورهای ثروتمند به شکل چشمگیری بالا است و این واقعیت فقط باعث پیچیده ترشدن ماجرا می شود، چراکه کشورهای در حال توسعه می خواهند، از طریق تولید برق از گاز طبیعی و وسایل نقلیه بنزینی و سفرهای هوایی، به ثروت و رفاه بیشتری برسند. پیر فریدینگشتاین (Pierre Friedlingstein)، پروفسور ریاضیات در دانشگاه اکستر، می گوید:

کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در کشورهای ثروتمندتر باید بسیار بیشتر از افزایش این گازها در کشورهای فقیرتر باشد که همچنان به دسترسی به انرژی نیاز دارند.

کاهش زغال سنگ و افزایش گاز طبیعی

دانشمندان دریافتند که ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و چین، بیش از نیمی از کل انتشار دی اکسید کربن دنیا را به خود اختصاص داده اند. با وجودی که انتشار سالانه گازهای گلخانه ای در بسکمک از منطقه ها صنعتی از جمله آمریکا (جایی که شاهد کاهش قابل توجه 1.7 درصدی نسبت به سال گذشته بود)، به آرامی در حال کاهش است، اما تولید این گازها در بسکمک از کشورها نظیر چین سیر صعودی داشته، کشوری که انتشار گازهای گلخانه ای آن نسبت به سال قبل، 2.6 درصد بیشتر شده است. حدود 40 درصد از انتشار دنیای دی اکسید کربن مربوط به مصرف زغال سنگ، 34 درصد از نفت، 20 درصد از گاز طبیعی و 6 درصد به جای مانده از تولید سیمان و سایر منابع می شود.

اگرچه زغال سنگ هنوز هم عامل اصلی انتشار گازهای گلخانه ای در دنیا به شمار می رود، با این حال مصرف آن در سال گذشته به مقدار 0.9 درصد کمتر شده است. در سال 2019، مصرف زغال سنگ در ایالات متحده آمریکا با 11 درصد کاهش همراه بود که در مقایسه با اوج آن در سال 2005، کاهشی 50 درصدی را نشان می دهد. این کشور به جای زغال سنگ، به گاز طبیعی ارزان تر، انرژی باد و خورشیدی و همچنین صرفه جویی در مصرف انرژی از طریق استفاده بهره ورانه از انرژی، روی آورده است. مقدار مصرف زغال سنگ در کشورهای اتحادیه ی اروپا نیز با 10 درصد کاهش روبرو بود. در کشور چین هم که نیمی از مصرف زغال سنگ دنیا را به خود اختصاص داده، سیر صعودی این فرایند در سال جاری تاحدودی به خاطر رکود اقتصادی چین، به مقدار 0.8 درصد کمتر شده است. راک جکسون که به عنوان کارمند ارشد در مؤسسه استنفورد وودز برای محیط زیست فعالیت می کند، دراین باره توضیح می دهد:

کاهش مصرف زغال سنگ در ایالات متحده آمریکا و اروپا باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، ایجاد شغل و نجات زندگی انسان ها به واسطه هوای پاک تر می شود. امروزه مصرف کنندگان بیشتری در پی جایگزین های ارزان تر مانند انرژی خورشیدی و باد هستند.

گاز طبیعی در مقایسه با منابع انرژی آلاینده تر نظیر نفت یا زغال سنگ، دی اکسید کربن بسیار کمتری تولید می کند و به همین دلیل به آن سوخت دوران گذار نیز گفته می شود، بدان معنا که تا زمان روی کار آمدن انرژی های تنوپذیر، می توان از گاز طبیعی به عنوان سوخت جایگرین بهتر استفاده کرد. اما با توجه به عرضه بیشتر و قیمت مناسب تر گاز طبیعی، استفاده از آن بیشتر شده و متعاقباً انتشار دی اکسید کربن در سال 2019، با افزایش 2.6 درصدی همراه بوده است. در واقع افزایش مصرف گاز طبیعی را می توان مسبب 60 درصد از رشد گازهای گلخانه ای در سال های اخیر قلمداد کرد.

بر اساس اظهارات پژوهشگران، برای اینکه بتوانیم از گاز طبیعی به عنوان سوخت دوران گذار استفاده کنیم، باید یک سری اقدامات از جمله جذب و ذخیره کربن را در دستور کار خود قرار دهیم تا به این ترتیب، انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از این منبع سوخت به حد ماز طریقی برسد و نشت متان از زیرساخت های گاز طبیعی نیز کاهش یابد.

مسئولیت انتشار گازهای گلخانه ای

با اینکه برخی از کشورهای ثروتمند، پیشرفت چشمگیری در کاهش انتشار کلی داشته اند، اما سرانه انتشار این کشورها همچنان سرسام آور است. در سراسر دنیا، انسان های عادی مسئول تولید 4.8 تن انتشار دی اکسید کربن در طول سال هستند؛ در حالی که، مردم عادی ساکن در آمریکا، بیش از 3.5 برابر این مقدار را تولید می کنند. داستان های موفقی نظیر کشورهای اتحادیه اروپا که توانسته اند انتشار دی اکسید کربن را سالانه، یک درصد کاهش دهند، با داستان کشورهایی نظیر چین که سرانه انتشار آن ها به پای رقبایشان رسیده یا حتی از کشورهای اتحادیه اروپا فراتر رفته، جبران شده است.

نابرابری های شدید، به ویژه در مصرف سرانه نفت همچنان وجود دارد. مصرف نفت هر نفر در آمریکا، 16 برابر بیشتر از هند و 6 برابر بیشتر از چین است. مالکیت وسایل نقلیه نیز همین فرایند صعودی را دارد، به طوری که تقریباً یک وسیله نقلیه موتوری به ازای هر نفر در ایالات متحده آمریکا وجود دارد، اما این موضوع برای هر 40 نفر در هند و 6 نفر در چین، فقط یک وسیله است. در واقع چنانچه نرخ مالکیت خودرو در چین یا هند مشابه ایالات متحده آمریکا شود، میلیاردها خودروی نو به خیابان های این کشورها وارد خواهند شد.

بارقه های امید

پژوهشگران برای مقابله با افزایش تولید گازهای گلخانه ای، خواستار سیاست های ملی و تعهدات دنیای قوی تر به منظور اجرایی کردن قیمت گذاری کربن، تسریع در بهبود بهره وری انرژی، کاهش مصرف انرژی، استقرار وسایل نقلیه برقی، افزایش جذب و ذخیره کربن و جایگزین کردن سوخت های فسیلی با منابع تنو پذیر شده اند.

طبق یک پژوهش، بیش از 18 کشور دنیا، روشی برای توسعه اقتصاد خود در طی یک دهه گذشته پیدا کرده اند که هم زمان منجر به کاهش انتشار دی اکسید کربن می شود. در میان این کشورها، انگلستان و دانمارک نیز هستند که به عنوان جایگزینی برای مصرف سوخت فسیلی، به استفاده از انرژی پایدار یا کاهش مصرف انرژی، در کنار سوخت های تنوپذیر نو روی آورده اند. جکسون می گوید:

ما باید از همه گزینه ها استفاده کنیم که می تواند شامل استانداردهای سختگیرانه تر بهره وری انرژی، انگیزه های سیاسی قوی تر برای سوخت های تنوپذیر، حتی تغییر رژیم غذایی و فناوری های جذب و ذخیره کربن شود.